مهارت یادگیری در دوران جنینی چقدر است؟ / حواس جنین جمع است!

تا مدت‌ها متخصصان تصور می‌کردند کودک بدون کوچک‌ترین دانشی از جهان پیرامون به این دنیا پا می‌گذارد اما پژوهش‌های اخیر پیرامون مهارت یادگیری در دوران جنینی، دانشمندان را به باور این اصل واداشته که بچه‌ها به کارگیری حواس‌شان را از 3 ماهه پاياني بارداری و حتی قبل‌تر شروع می‌کنند.
 

همیشه تصور بر این بود که در رحم- پناهگاه جنین- سکوت مطلق برقرار است اما به گزارش برترین ها تحقیقات نشان داده جنین نه تنها می‌تواند صدای کارکرد اندام‌های مادرش (صداي معده، تپش قلب، سکسکه و حتی گازهای دستگاه گوارشی) را بشنود بلکه قادر است در زمان‌هایی که مادرش به سینما يا محل‌های پرسروصدا مثل عروسی یا کنسرت می‌رود با لگد‌ها و تکان‌هایی که می‌خورد به صدا‌ها واکنش نشان دهد. البته نباید فرزندتان را به عنوان موجودی شنوا تلقی کنید، چون کودک تنها صدای مادرش را به طور مشخص می‌شنود و صدای مادر برایش آرامش‌بخش است. بعد از این‌که کودک به دنیا آمد می‌تواند صدای مادرش را بشناسد.

در یک پژوهش متخصصان به نوزادان یک روزه پستانک‌هایی را دادند که به دستگاه‌های ضبط صدا متصل بود. پستانک‌ها بر اساس الگوی مکیدن کودک، دستگاه پخش صدای مادر کودک یا فرد دیگری را روشن می‌کردند. نتیجه جالب این بود که کودکان ظرف ۱۰-۲۰ دقیقه توانستند طوری پستانک خود را بمکند كه صدای مادر خودشان پخش شود. دکتر ویلیام فیفر، استادیار دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «این نتیجه به ما ثابت کرد که نه تنها عشق نوزاد به مادرش غریزی است بلکه کودک از‌‌ همان بدو تولد می‌تواند به سرعت یاد بگیرد.» نتیجه جالب دیگر این بود که نوزادان در بدو تولد به صدای پدر یا خواهر و برادر‌های‌شان یا هر صدای دیگری که در دوران جنینی زياد شنیده باشند، تمایل مشابهی نشان نمی‌دهند. این پدیده را می‌توان به اين شكل توجیه کرد كه صدای مادر از دو راه به جنین می‌رسد، از طریق جدار داخلی شکم و محیط اطراف مادر. اگر نوزادان حق انتخاب داشتند، صدای مادرشان را طوری که از داخل رحم به گوش‌شان می‌رسید، برمی‌گزیدند. دکتر فیفر می‌گوید: «ما صدای مادران را برای کودکان طوری فیلتر کردیم كه مانند صدایی که از داخل رحم می‌شنیدند به گوش برسد: آهسته و خفه. آن‌ها صدای فیلتر شده را از صدای عادی مادرشان بیشتر دوست داشتند.»
 

به گزارش برترین ها تحقیقات نشان داده بچه‌ها اولین درس زبان مادری‌شان را در شکم مادرشان یاد می‌گیرند. نوزادان مورد مطالعه با شنیدن صدای پخش شده به زبان مادری‌شان (نسبت به زبان‌های خارجی) تند‌تر پستانک‌های مخصوص تحقیق تیم دکتر فیفر را می‌مکیدند. در اصل بچه‌ها ریتم صحبت کردن را بهتر از لغات منفرد تشخیص می‌دهند.

البته لازم نیست مادران باردار سرشان را به شکم‌شان بچسبانند و شروع به صحبت کنند تا فرزندشان زبان مادری را بهتر یاد بگیرد. جنین آن‌ها می‌تواند با گوش دادن به صحبت‌های مادرش با دیگران، زبان را یاد بگیرد. جنین حتی می‌تواند آنچه را مادرش با صدای بلند از روی کتاب می‌‌خواند، به ذهن بسپارد. علاوه بر تشخیص نوع زبان در بدو تولد (مثلا فارسی یا انگلیسی) مطالعه‌ای نشان داده بچه‌ها در شکم مادرشان آهنگ و الگوی داستانی را که می‌شنوند، تشخیص می‌دهند. در این تحقیق مادران باردار به مدت ۶ هفته روزی ۲ بار يكي دو داستان مشخص را برای فرزندشان خواندند. بعد از تولد برای نوزادان ۳ روزه آن‌ها داستان‌های مشابه را که شخص دیگری جز مادرشان خوانده بود، پخش کردند و این نوزادان الگوی مکیدن‌شان را طوری تغییر دادند تا بتوانند صدایی را که در دوران جنینی شنیده بودند، بشنوند.
 

چشم‌های جنین در 3 ماهه اول شکل می‌‌گیرند اما تا هفته ۱۷ بارداری هنوز بسته‌اند. بعد از این‌که چشم‌ها باز شدند، جنین قادر است ببیند. برخی متخصصان معتقدند اگر در این زمان نوری را به داخل رحم بتابانیم، جنین خودش را از مسیر نور کنار می‌کشد. محققان همچنین معتقدند جنین می‌تواند نور روشن و نافذی را که به شکم مادر تابانده می‌شود، تشخیص دهد. دانشمندان با بررسی‌های سونوگرافی خود دریافته‌اند جنین در پایان بارداری به تدریج چشمان خود را باز و بسته می‌کند تا برای پلک زدن در خارج از شکم مادرش آماده شود.
 

خانم‌های باردار باید به اندازه 2 نفر غذا بخورند. همان‌طور که کمیت غذای مادر باردار مهم است کیفیت غذایش هم اهمیت خاصی دارد. جوانه‌های چشایی جنین حدود هفته ۱۷-۱۸ بارداری شکل می‌گیرند البته شواهدی در دست است که می‌گوید در هفته ۱۴ بارداری جنین می‌تواند طعم تلخ، شیرین یا ترش مایع آمنیوتیک را تشخیص دهد. جنین با احساس چشایی خود قادر است محیط رحم را جستجو کند. برخی تصاویر سونوگرافی نشان می‌دهد جنین بند ناف و دیواره رحم را لیس می‌زند.

مطالعات دانشمندان ثابت کرده بو و مزه غذایی که مادر باردار می‌خورد و وارد مایع آمنیوتیک او می‌شود می‌تواند بر ذائقه پس از تولد فرزند او اثر بگذارد. هر چه مادر در دوران بارداری و شیردهی خود غذای متنوع‌تری را بخورد، فرزند او غذاهای مختلف و جدید را بهتر و بیشتر می‌پذیرد. محققان می‌گویند بچه‌هایی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند نسبت به کودکانی که شیر خشک می‌خورند، غذاهای جدید را بیشتر می‌پذیرند زیرا آن‌ها در دوران شیرخوارگی یاد گرفته‌اند به انواع طعم‌های‌ غذاهای مختلف که وارد شیر مادر شده عادت کنند.
 

جنین نه تنها قادر است مزه غذا‌ها را حس کند بلکه می‌تواند بوی آن‌ها را هم تشخیص دهد. متخصصان دریافته‌اند که مایع آمنیوتیک هنگام زایمان ممکن است بوی زیره، سیر، رازیانه و دیگر ادویه‌جاتی را که مادر خورده، بدهد. جنین مایع آمنیوتیک را می‌خورد. این مایع، هم بوی خوراکی‌هایی را که مادر خورده، می‌دهد و هم بوی خود او را. محققان معتقدند نوزاد در‌‌ همان ابتدایی‌ترین ساعات تولد برای شناسایی مادرش بیشتر از حس بویایی کمک می‌گیرد تا حس بینایی. دانشمندان در پژوهشی دیگر به این نتیجه رسیده‌اند که اگر مادری درست بعد از زایمان یکی از سینه‌های خود را بشوید نوزادش ترجیح می‌دهد از سینه‌ای که شسته نشده شیر بخورد. به همین دلیل است که متخصصان توصیه می‌کنند تا وقتی نوزاد اولین شیرش را نخورده مادر دوش نگیرد.
 

از هفته ۲۰ بارداری جنین می‌تواند به محرک‌های محیطی پاسخ دهد. مثلا در تصاویر سونوگرافی مشخص شده هنگامی که سوزن آمنیوسنتز وارد رحم مي‌شود جنین سعی می‌کند به آن چنگ بزند. اما برای این‌که جنین کنجکاوی خود را نسبت به محیط داخل رحم نشان دهد باید تا ۳ ماهه سوم صبر کند. در رحم چیزی وجود ندارد که جنین با آن سرگرم شود اما او بی‌کار نمی‌نشیند و انگشتانش را می‌مکد؛ به خصوص شستش را که در هفته ۱۸ آن را شناخته است. جنین با پا زدن به دیواره‌های رحم سعی می‌کند راه برود و همچنین بندناف را می‌کشد و تکان می‌دهد. او حتی برای تنفس هم تمرین می‌کند. تمامی این بازی‌ها نوعی آمادگی برای پاسخ‌های حیاتی به محرک‌ها بعد از تولد است. متخصصان معتقدند فشار دادن به دیواره رحم می‌تواند توانایی پیدا کردن سینه مادر را بعد از تولد تقویت کند. اگر نوزاد را بعد از تولد روی شکم برهنه مادر قرار دهيد می‌تواند از طریق بوی سینه، آن را پیدا کند.